Աշխարհագրական համատեքստ

Մազանդարանի շրջանը գտնվում է երկրի հյուսիսում՝ Կասպից ծովի ափամերձ տարածքում, և նրա տարածքը բաժանված է երկու համատեքստի՝ առափնյա հարթավայրերի և լեռնային տարածքի։ Մազանդարանի շրջանի մայրաքաղաքը Սարի քաղաքն է, իսկ մյուս գլխավոր քաղաքային կենտրոններն են՝ Նեկան, Ամոլը։ Բաբոլ, Բեհշահր, Տոնոկաբոն, Չալուս, Ռամսար, Քաեմ Շահր, Մահմուդ Աբադ և Նոշահր:

Կլիմա

Մազանդարանի տարածաշրջանի մթնոլորտային պայմանների վրա ազդում են աշխարհագրական լայնությունը, Էլբորզ լեռների բարձրությունը և ծովի մակարդակից ցամաքի բարձրությունը, այս գործոնները նաև որոշում են երկու կլիմայական համատեքստ՝ Կասպից ծովի ափի կլիման, որը բնութագրվում է տաք ամառ և խոնավ և բարեխառն և խոնավ ձմեռային սեզոնից; և լեռնային շրջանների կլիման, որը բնութագրվում է ձմռան խստաշունչ ամիսներով, սառնամանիքների հնարավորությամբ և բարեխառն և կարճատև ամառային ամիսներով։

Պատմություն և մշակույթ

Բեհշահր քաղաքի մերձակայքում գտնվող Կամարբանդի և Հուտուի քարանձավներում կատարված հնագիտական ​​ուսումնասիրություններից թվում է, որ մարդու ներկայությունը Մազանդարանի տարածքում թվագրվում է մ.թ.ա. մոտ 9500 տարի: Մազանդարանի ներկայիս շրջանը նախկինում եղել է մի ընդարձակ տարածքի մի մասը, որը հին տեքստերում հիշատակվել է «Ֆարաշուրագար» և «Պատիսխավարգար» անուններով, փոխարենը Աքեմենյան դարաշրջանի Բիսոտունի արձանագրություններում արձանագրվել է տերմինով. «Պատեշվարիշ». Թաբարիները և այլ տոհմի հնագույն բնակչությունը, բայց ծագումով այս տարածաշրջանից, հայտնի էին որպես ամենահմուտ ռազմիկներ, նետաձիգներ, պարսատիկներ, սուսերակիրներ և նիզակակիրներ, փաստորեն, նրանք ընդգրկված էին Աքեմենյան կայսրերի բանակներում, որոնք պատերազմում էին դեմ: դարաշրջանի այլ ուժեր: Հին հույն աշխարհագրագետ Ստրաբոնն այս շրջանը նշում է «Պարխավատերես» անունով։ Մազանդարանի շրջանը, որը նախկինում հայտնի էր նաև Թաբարեստան անունով, հնագույն ժամանակներից կառավարող տարբեր գերդաստանների կողմից համարվում էր ռազմավարական տարածք՝ այնտեղ գտած բնակլիմայական բարենպաստ համատեքստի պատճառով։ Հին պատմագիրների տեքստերում Ատու Ֆարդատը (կամ Ֆարհադ Պարթերը) հիշվել է որպես Տաբարեստան երկրի առաջին տիրակալ։ Պարթեւների կառավարությանն ու հողերին մոտ լինելու պատճառով Թաբարեստանի շրջանը փաստացի մնաց Արշակյան դինաստիայի վերահսկողության տակ մինչեւ իր անկումը։ «Մազանդարան» տերմինը, որը աշխարհագրական տեսակետից ցույց էր տալիս Թաբարեստան երկրի զգալի մասը, այս շրջանի նոր անվանումն է դարձել լուսնային հեգիրայի XNUMX-րդ դարից։ Անցյալի շատ նշանավոր տոհմեր են տիրապետել Մազանդարանի տարածքին, այդպիսի տներ են՝ Ալ-է Քարեն, Գավբարե, Պադուսպանան, Բավանդասեպեհբադան և Ալ-է Վաշմգիր կամ Ալ-է Զիյար։ Թահիրիդները, Սաֆարիդները, Սամանիդները, Ղազնավիդները, Թիմուրիները, Սեֆևիները և Քաջարների տոհմը նույնպես կառավարողներից էին այս շրջանը՝ այն համարելով Իրանի երկրներից մեկը։ Պատմաբանների համար Մազանդարանի տարածաշրջանի համապատասխան բնութագրիչներից մեկն այն է, որ ընդունել է շիա մահմեդական հավատքն առանց ուժի կիրառման:

Հուշանվերներ և արհեստներ

Մազանդարանի շրջանի հիմնական ձեռարվեստն ու տիպիկ հուշանվերներն են՝ կիլիմները, ջաջիմը, հախճապակյա և կերամիկական ափսեներն ու առարկաները, փայտե ափսեներ և արձաններ, ֆետրե մազեր և գործվածքներ, տարբեր տեսակի մուրաբաներ և թթու վարունգ, Բահար Նարենջի օշարակ (գարնանարնջի տարբեր տեսակներ): ) և թթու կեռաս։

Տեղական խոհանոց

Մազանդարանի շրջանին բնորոշ ուտեստներից կարելի է նշել՝ Աղուզ Մոսսամա (ընկույզով ճաշատեսակ), Թահ Չին, Թորշ Թորշու, Դո Փաթի, Էսպենասակ, դդմով ապուր, Էսֆենաջ Մարջի, Քահի Անար (դդումով ուտեստ), Նազ Խաթուն, Քալիյե, Խորեշթ-է Ալու և Աղուզնուն:

ծեսը»բարֆ գլդեպի"

Ասակ անունով լեռնային գյուղում, Թեհրան-Ամոլ քաղաքից իննսուն կիլոմետր հյուսիս-արևելք, ամեն տարի օրդիբեհեշթ ամսվա կեսին։[1], ծեսը կոչվում է «բարֆ գլդեպի«որի նպատակը տարվա տաք եղանակներին կենդանիներին անհրաժեշտ ջրի պահպանումն է։ Ծիսակարգի ժամանակ տեղացիները մաքրում են Նասերի ճանապարհը (ճանապարհը, որը տանում է դեպի Բարֆ Չալ) և փորում Բարֆ Չալ առուն։ Հետո բահով ու լոմով կոտրում է սառույցը, բարձում ուսերին ու գցում խրամատը։ Ասակի բնակիչների համար այս օրը շատ կարևոր և բարեբեր է։ Անցած տարիներին, ջրի աղբյուրների բացակայության պայմաններում, որոշեցին մեծ փոս փորել այն պահպանելու համար։ Էքսկավատորները շատ աշխատեցին փորելու համար, բայց աշխատելիս հանդիպեցին մեծ ու կոշտ քարերի՝ կորցնելով հույսը։ Հեգիրայի իններորդ դարի իմաստուն և նվիրյալ Սեյեդ Հասան Վալին, անցնելով այս գյուղի կողքով, ասաց նրանց բնակիչներին.բարֆ գլդեպի«Մարդկանց պանիր ու մեղր կմատուցես, գառ կմատաղես։
[1]Իրանի արևային օրացույցի երկրորդ ամիսը՝ ապրիլի 21-ից մայիսի 21-ը։

Կանանց կանոնը (մոդար-շահիի ծես)

Թեհրան-Ամոլ քաղաքից իննսուն կիլոմետր հյուսիս-արևմուտք գտնվող Ասակ գյուղի բարֆ չալի օրը տղամարդիկ հեռանում են գյուղից և մեկ օրով կանայք ստանձնում են նրա կառավարումը` իրենց մեջ ընտրելով քաղաքի կառավարիչ: որը գիտի, թե ինչպես վարել, հրամաններ արձակել և ֆիզիկապես ուժեղ է: Նահանգապետն ընտրում է նաև մի քանի երիտասարդ աղջիկների՝ հասարակական գործերը վերահսկելու համար: Այս վերակացուները կրում են հին զինվորականների կամ այսօրվա զինվորների հագուստները և պարտավորվում են կատարել իրենց պարտականությունները: Այս օրը ոչ մի տղամարդ իրավունք չունի գյուղ մտնել, ակնհայտ է, որ հիվանդներն ու ծերերը կարող են տանը մնալ այնքան ժամանակ, քանի դեռ պատուհանից դուրս չեն նայում կամ դուրս չեն գալիս պատշգամբ։ Անգամ ոստիկանական ուժերը թույլ չեն տալիս մարդկանց մտնել գյուղ։ Մարզպետի հրամանները պարտադիր են, և չհնազանդվողը պատժվում է, այսինքն՝ նրան առանց թամբի էշ են նստեցնում և շրջում, իսկ մյուս կանայք ծիծաղում են նրա վրա, կամ նրան հրամայում են քաղցրավենիք պատրաստել և բաժանել։ դրանք գյուղացիներին: Օրվա սկզբին մարզպետի տան դիմաց կանայք սկսում են պարել և ոտքերով դոփել, մինչև որ նա նրանց հետ դուրս է գալիս գյուղի թեքյե և սկսում այնտեղ հրամաններ տալ։ Նրանք բոլորը միասին ճաշում են, իսկ ճաշից հետո, երբ տղամարդիկ վերադառնում են, գնում են իրենց առօրյա գործերին։