Սաադի (Աբու Մոհամմադ Մուսլիհ Իբն Աբդոլլահ Սաադի Շիրազի

Սաադի (Sa῾-ից) Շիրազից, որի ամբողջական անունն է Աբու Մոհամմադ Մոշարաֆ Ալ-Դին Մոսլեհ Բեն Աբդալլահ Բեն Մոշարաֆը, որը հայտնի է Սաադի կեղծանվամբ, ծնվել է ք. Շիրազ Այս իրանցի բանաստեղծը, գրողն ու հռետորն ունի այնպիսի կոչումներ, ինչպիսիք են՝ «Աֆսահ Ալ-Մոթաքալեմին», ճարտասանության վարպետ, «Շեյխ Աջալլ», Մեծ իմաստուն և հեղինակ է անմահ գործերի, ինչպիսիք են «Բուստան» (Պտղատու այգի) և «Գոլեստան» (Վարդերի այգի).

Սաադիի փայլուն հատկանիշներից մեկն այն է, որ նա բարոյական դաս է քաղում իր կյանքի ամենապարզ իրադարձություններից: Սաադին տեսնում է սխալներն ու արատները, և հեռու լինելով չարամիտ քննադատությունից, իր բանաստեղծություններում փորձում է առաջարկել ավելի լավ սովորույթներ և կանոններ՝ միշտ նկատի ունենալով մարդու և Աստծո միջև կապի հարցը: Իր ստեղծագործություններում Սաադին խոսում է իր ճանապարհորդությունների մասին Ասիա կենտրոնական Հնդկաստան, Սիրիա, Եգիպտոս, Արաբիա, Եթովպիա, Պաղեստին և Մարոկկո: Նրանից մնացել են հատորներ և տարբեր գործեր, բայց ամենակարևորներն են՝ «Գոլեստան» նրբագեղ արձակով և ներկայիս պարսկերենով և «Բուստան» չափածո՝ բարոյականության և կյանքի կանոնների թեմայով և բանաստեղծությունների դիվան, որը պարունակում է. (մեկ հանգ-ոդի բանաստեղծություններ), ղազալ (տեքստ) և ռոբայաթ գեղեցիկ քառատողեր։ Նրա ստեղծագործությունները, բացի պարսիկ գրագետներից, ազդել են նաև արևմտյան ստեղծագործությունների վրա, այդ թվում՝ Վալտերի և Գյոթեի:

Սաադիի որոշ գործեր թարգմանվել են իտալերեն, որոնցից կարելի է նշել «Գիրքը.Մեշկինի սիմ» կամ «Խեղճ սրտի արծաթը՝ հարյուրմեկ ղազալ» խմբագրությամբ Սետրակ Մանուկյան.

Սաադին անհերքելի ազդեցություն է ունեցել պարսկերենի վրա. այն աստիճան, որ ուշագրավ նմանություն կա այսօրվա պարսկերենի և բանաստեղծի օգտագործած լեզվի միջև։

Նրա ստեղծագործությունները վաղուց ուսումնասիրվել են ինստիտուտներում և հին դպրոցներում՝ որպես պարսկերեն լեզվի և գրականության ուսուցման աղբյուր, և նրա ստեղծագործություններից են բխում պարսկերեն շատ սովորական առածներ։ Նա առաջին պարսիկ բանաստեղծն էր, ում ստեղծագործությունները թարգմանվել են եվրոպական լեզուներից մեկով։ Գոլեստանի առաջին թարգմանությունը իտալերեն թվագրվում է 1873 թվականին և ուղեկցվում է Գերարդո դե Վինչենտիսի բացատրություններով և դրանից հետո 1889 թվականին Իտալո Պիցցին հրատարակում է Գոլեստանի իր տարբերակը։ Շատ պարսկալեզու բանաստեղծներ ու գրողներ ընդօրինակել են նրա ոճը։

Սաադիի ստեղծագործությունը հետագայում ոգեշնչեց նաև երաժշտությանը, և նրա ղազալներից շատերը երգվեցին: Սաադիի պատվին Իրանում Օրդիբեհեշթ ամսվա առաջին օրը՝ Գոլեստանի կազմման մեկնարկային օրը, անվանվել է «Սաադիի օր»։ Սաադիի անունով ծնվել են բազմաթիվ գրական և մշակութային ինստիտուտներ, որոնք նրա անունով միշտ գրական գիտաժողովներ են կազմակերպում Իրանում և ամբողջ աշխարհում։

Նրա անհետացումը տեղի է ունեցել 1291 թվականին, և իրանցի այս մեծ բանաստեղծի դամբարանը գտնվում է թաղամասում»:Սաադիե«քաղաքում Շիրազ.